Οι μύθοι για την πυρηνική ενέργεια

Του ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΑΠΟΛΙΤΑΝΟΥ*

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα αυξημένο ενδιαφέρον για την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας, με αφορμή την αύξηση της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Προβάλλονται μάλιστα, προσχηματικά, τα δηλητηριώδη και ψευδή επιχειρήματα ότι η πυρηνική ενέργεια είναι φθηνή, ασφαλής, αλλά και «πράσινη».

*Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι κυρίαρχες πυρηνικές δυνάμεις θέλουν να πάρουν την εκδίκησή τους για την ανυποληψία στην οποία είχε περιπέσει η πυρηνική ενέργεια στην παγκόσμια κοινή γνώμη μετά τα μεγάλα ατυχήματα στο Three Mile Island (1979) και στο Τσερνόμπιλ (1986).

*Αξιοποιούν την άμβλυνση της μνήμης επειδή έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε, παρά το γεγονός ότι δεν έχει κλείσει καθόλου ο κύκλος των επιπτώσεων, αντιθέτως είμαστε ακόμη στην αρχή, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Γράφει σε ένα βιβλίο του ο Νίκος Ράπτης: «Οι άνθρωποι του πυρηνικού κράτους, ξέροντας ότι οι καρκίνοι θα κάνουν δεκαετίες ολόκληρες για να φανούν, ενεργούν με τη βεβαιότητα ότι κανείς δεν θα τους ζητήσει ευθύνες, όσο είναι ζωντανοί».

*Οι κυρίαρχες δυνάμεις αντιμετωπίζουν την ενέργεια ως εμπόρευμα -από το οποίο προσδοκούν κέρδος- και όχι ως αγαθό παραγόμενο από πόρους σε ανεπάρκεια. Επιδιώκουν να δημιουργήσουν σχέσεις ενεργειακής, επομένως και πολιτικής, εξάρτησης των κρατών από αυτές.
Θέλουν να μετατρέψουν την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου σε αγορά της πυρηνικής βιομηχανίας για να ενισχύσουν την οικονομική και γεωπολιτική τους θέση. Είναι αυτοί οι κύριοι λόγοι που δεν ενδιαφέρονται για την εξοικονόμηση ενέργειας και αντιμετωπίζουν απαξιωτικά τις ανανεώσιμες πηγές.

Αλλά ας δούμε τα επιχειρήματά τους ένα προς ένα:

1 Πυρηνική ενέργεια φθηνή; Κάθε άλλο: Το υψηλό κόστος εγκατάστασης σε συνδυασμό με τον μικρό χρόνο λειτουργίας ενός αντιδραστήρα, καθώς και η διαδικασία διαχείρισης των αποβλήτων και του ασφαλούς κλεισίματος ενός πυρηνικού σταθμού κάνουν αντιοικονομική την επένδυση. Δεν είναι τυχαίο ότι αντιδραστήρες κατασκευάζονται σε όλο τον κόσμο μόνο με κρατικές επιδοτήσεις.

Πολλές φορές οι υπερασπιστές της πυρηνικής ενέργειας οδηγούνται σε τέτοια συμπεράσματα μέσα από «δημιουργική λογιστική»: Δεν συνυπολογίζουν π.χ. το κόστος αποδόμησης ενός πυρηνικού σταθμού, το οποίο όμως ανέρχεται σε ποσοστό έως και 50% της αρχικής επένδυσης.

2 Πυρηνική ενέργεια ασφαλής; Τα μέτρα ασφαλείας αυξήθηκαν μετά το Τσερνόμπιλ. Ομως τα μέτρα αυτά όσο και αν αυξάνονται δεν μπορούν να αποκλείσουν την πιθανότητα ενός σοβαρού πυρηνικού ατυχήματος.

Εξάλλου τα μέτρα ασφαλείας σχετίζονται άμεσα με τις διατιθέμενες πιστώσεις και την υψηλή εξειδίκευση, εμπειρία και τεχνογνωσία του προσωπικού, ζητήματα που δεν είναι δεδομένα. Ακόμα και υπερασπιστές της πυρηνικής ενέργειας ομολογούν ότι το μόνο μειονέκτημα της πυρηνικής ενέργειας είναι η πιθανότητα ατυχήματος. Αμφισβητείται έντονα βέβαια ότι είναι το μόνο, αλλά έστω κι έτσι, αναρωτιέται κανείς: Χρειάζεται κι άλλο επιχείρημα; Αλλοι πάλι, για να δικαιολογήσουν τη θέση τους να θεωρούν την πυρηνική επιστροφή ως μονόδρομο, λένε ότι το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ «ήταν προϊόν ενός ξεπερασμένου συστήματος αναξιόπιστης διοίκησης». Φαίνεται ότι οι κύριοι αυτοί έχουν μελετήσει και έχουν εμπιστοσύνη στα συστήματα διοίκησης των γειτονικών μας κρατών σε Βαλκάνια, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, που έχουν εξαγγείλει την πρόθεσή τους να κατασκευάσουν πυρηνικούς σταθμούς.

3 Πυρηνική ενέργεια πράσινη; Ισχυρίζονται ότι η πυρηνική ενέργεια έχει μηδενικές εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και επομένως είναι φιλική προς το περιβάλλον.

Πρώτα απ' όλα: Η πυρηνική ενέργεια έχει εκπομπές CO2. Μικρότερες μεν απ' ό,τι ένας συμβατικός σταθμός, αλλά όχι ανύπαρκτες. Οι εκπομπές CO2, αναμένεται μάλιστα να αυξηθούν θεαματικά, καθώς τα κοιτάσματα του ουρανίου λιγοστεύουν και γίνονται πιο φτωχά. Ομως είναι δυνατό να έχουμε ως μόνο κριτήριο τις εκπομπές CO2 για να χαρακτηρίσουμε μια μορφή ενέργειας φιλική προς το περιβάλλον;

Την εκπομπή ραδιενεργών αερίων την καταπίνουμε επειδή δεν δημιουργεί ντουμάνι; Τα ραδιενεργά απόβλητα, των οποίων η διαχείριση αποτελεί το υπ' αριθμόν 1 και άλυτο ακόμη πρόβλημα, καθώς παραμένουν ενεργά για πολλούς αιώνες, τα ξεχνάμε; Τις απώλειες και την έκλυση θερμότητας που δεν μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια και συμβάλλει απ' ευθείας στην υπερθέρμανση του πλανήτη; Τις μη αναστρέψιμες βλάβες στο περιβάλλον από ένα πυρηνικό ατύχημα;

Και να ήταν μόνο αυτά; Ξεχνάμε πόσο εύκολα μπορεί η λεγόμενη ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας να οδηγήσει στην απόκτηση πυρηνικού όπλου; Ή τι μπορεί να σημάνει ένα τρομοκρατικό χτύπημα σε εγκαταστάσεις;

Συμπερασματικά:

1. Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι λύση! Είναι ένα ακόμη πρόβλημα. Κι αν αυτά ισχύουν γενικά, ισχύουν πολύ περισσότερο στην περιοχή μας με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ποια είναι αυτά:

- Η γεωπολιτική ρευστότητα και ασάφεια.

- Το ιδιαίτερα ευαίσθητο περιβάλλον σε συνδυασμό με την εύθραυστη οικονομία.

- Η μικρή εμπειρία, η χαμηλή τεχνογνωσία και οι μικρές οικονομικές δυνατότητες των χωρών της περιοχής.

- Η μεγάλη σεισμικότητα, που εκτινάσσει στα ύψη το κόστος μιας πυρηνικής εγκατάστασης και αυξάνει τις πιθανότητες ατυχήματος.

2. Τα πυρηνικά προγράμματα, που με αβάσταχτη ελαφρότητα έχουν εξαγγελθεί από μια σειρά χώρες στην -έτσι κι αλλιώς- εύφλεκτη περιοχή μας, δημιουργούν έναν ασφυκτικό κλοιό και συνιστούν μια τεράστια απειλή για το Περιβάλλον, τη Ζωή και την Ειρήνη.

Τίποτα ωστόσο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Ακόμα και το πλέον προωθημένο πυρηνικό πρόγραμμα της περιοχής, στο Μπέλενε της Βουλγαρίας, αντιμετωπίζει σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές διεθνείς τράπεζες κάτω από την πίεση του αντιπυρηνικού κινήματος έχουν αρνηθεί να χρηματοδοτήσουν το σχέδιο αυτό, λόγω υψηλού ρίσκου. Μπορούμε επομένως να κάνουμε κάτι για να αναστραφεί η κατάσταση. Η πυρηνική επιστροφή δεν είναι αναπόφευκτη.

3. Εκείνοι που παίρνουν τις αποφάσεις για εγκατάσταση πυρηνικών ενεργειακών σταθμών στο έδαφός τους αναλαμβάνουν τεράστιες ευθύνες. Ευθύνες όμως έχουν και όσοι δεν κάνουν τίποτα για να τις αποτρέψουν. Προβάλλουν κάποιοι το επιχείρημα ότι είναι κυριαρχικό δικαίωμα μιας χώρας να αποφασίζει να εγκαταστήσει πυρηνικούς σταθμούς. Το αμφισβητούμε έντονα. Τρανή απόδειξη; Η στάση των μεγάλων δυνάμεων στο θέμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

* Ο ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΑΠΟΛΙΤΑΝΟΣ είναι πρόεδρος του Αντιπυρηνικού Παρατηρητηρίου Μεσογείου και μέλος της Ε.Γ. του Διεθνούς Δικτύου Mediterranean Νο Nuclear Neighborhood-MN3

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 27/04/2008